Εισαγόμενο

Πολύ συχνό ορθογραφικό λάθος είναι το ΧΧ-εισαγώμενο-ΧΧ, αντί του ορθού εισαγόμενο. Χαρακτηριστικά, αναζήτηση στο Google με τη λέξη "εισαγόμενα" δίνει 95.000 αποτελέσματα, και με τη λέξη "εισαγώμενα" δίνει 72.000 αποτελέσματα.

Στα επίθετα που τελειώνουν σε /'omenos/ η προπαραλήγουσα μπορεί να είναι είτε με όμικρον είτε με ωμέγα, ανάλογα με τον τύπο του ρήματος από το οποίο βγαίνει το επίθετο.

Αν το ρήμα στην παθητική του φωνή έχει κατάληξη -ομαι (με άτονο /o/), τότε το επίθετο γράφεται με όμικρον. Π.χ.:

έπομαι --> επόμενος
κατάγομαι --> καταγόμενος
εισάγομαι --> εισαγόμενος

Με ωμέγα γράφονται τα ρήματα που στην παθητική τους φωνή έχουν κατάληξη -ώμαι (με τονισμένο /o/), ή άλλη κατάληξη -[τονισμένο φωνήεν]μαι. Π.χ.

εξαρτώμαι --> εξαρτώμενος
περιπλανώμαι (ή περιπλανιέμαι) --> περιπλανώμενος
κοιμάμαι (ή κοιμούμαι) --> κοιμώμενος

Πιθανότατα πολλοί παρασύρονται και νομίζουν ότι το /isaγ'omeno/ παράγεται από το εισάγω και γι' αυτό να το γράφουν με ωμέγα, όμως το επίθετο βγαίνει από την παθητική φωνή του ρήματος εισάγομαι, και γι' αυτό το σωστό είναι με όμικρον.

Η χρήση του παρακειμένου

Ακούμε συχνά να χρησιμοποιείται λανθασμένα ο παρακείμενος χρόνος σε περιπτώσεις όπου πρέπει να χρησιμοποιείται ο αόριστος, κυρίως όταν καταβάλλεται προσπάθεια από τον ομιλητή για "καλή" χρήση της γλώσσας. Πότε όμως πρέπει να χρησιμοποιείται ο αόριστος και πότε ο παρακείμενος;

Η κλασική συμβουλή που δίνεται είναι: χρησιμοποιήστε τον αόριστο για πράξεις που έγιναν στο (συχνά μακρινό) παρελθόν και δεν υφίστανται πια, ή σε περιγραφή πράξεων, και χρησιμοποιήστε τον παρακείμενο για πράξεις που έγιναν (συνήθως στο πρόσφατο παρελθόν) και οι συνέπειές τους υφίστανται ακόμη.

Π.χ.
Πήγα στο σπίτι του Γιώργου. (περιγραφή πράξης)
Έχω πάει στο σπίτι του Γιώργου. (δήλωση αποκτηθείσας εμπειρίας, η οποία υφίσταται και τώρα)

Του έδωσα την ομπρέλα μου. (περιγραφή πράξης)
Του έχω δώσει την ομπρέλα μου. (η οποία βρίσκεται ακόμα στην κατοχή του)

Αυτό που χρήζει προσοχής είναι ότι όταν χρησιμοποιείται ο παρακείμενος, ποτέ δεν καθορίζεται ο χρόνος της πράξης, ούτε καν ασαφώς. Και αντίστροφα, όταν καθορίζεται ο χρόνος της πράξης, έστω και ασαφώς, χρησιμοποιείται πάντοτε ο αόριστος.

Π.χ.
Έδωσε χθες συνέντευξη, και όχι ΧΧ-Έχει δώσει χθες συνέντευξη.-ΧΧ
Επισκέφτηκα πρόσφατα το μουσείο, και όχι ΧΧ-Έχω επισκεφτεί πρόσφατα το μουσείο.-ΧΧ

Η κλίση ξένων γεωγραφικών ονομάτων

Είναι αυτονόητο ότι τα ξένα τοπωνύμια που ακούγονται ...πολύ ξένα, επειδή ως λέξεις δεν έχουν εξελληνιστεί (καθόλου ή σχεδόν καθόλου), παραμένουν άκλιτα. Π.χ. το Πακιστάν - του Πακιστάν, η Μπελίζ - της Μπελίζ. Τι συμβαίνει όμως με τα τοπωνύμια που έχουν καταλήξεις οι οποίες είναι οικείες στ' αφτιά των ελληνόφωνων;

Εδώ παρατηρείται ασυνέπεια στην κλίση των ονομάτων αυτών. Για παράδειγμα, ενώ θα πούμε η Νικαράγουα - της Νικαράγουας, δεν θα πούμε η Σρι Λάνκα - ΧΧ-της Σρι Λάνκας-ΧΧ, αλλά θα το αφήσουμε άκλιτο (της Σρι Λάνκα).

Ομοίως, το Μεξικό κλίνεται (ο Κόλπος του Μεξικού - θα χτυπούσε άσχημα αν έλεγε κάποιος ο Κόλπος του Μεξικό), ωστόσο το ομοιοκατάληκτο Κονγκό δεν κλίνεται με τίποτα (πώς σας φαίνεται το Κονγκό - ΧΧ-του Κονγκού-ΧΧ;).

Αναρωτιέμαι αν υπάρχει κάποια λογική σ' αυτή την ασυνέπεια ή αν έγκειται στις συγκυρίες της κάθε περίπτωσης.

Τελικό νι: γενικός κανόνας

Πολλοί έχουν την εντύπωση ότι στον γραπτό λόγο το τελικό νι παραμένει μόνο όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από κ, π, τ. Ο κανόνας που ισχύει, όμως, είναι ότι: το τελικό νι οπωσδήποτε παραμένει όταν η επόμενη λέξη αρχίζει (εκτός από φωνήεν) από στιγμιαίο σύμφωνο, κατηγορία στην οποία ανήκουν τα άηχα κ, π, τ, τα αντίστοιχά τους ηχηρά δίψηφα σύμφωνα γκ /g/, μπ /b/, ντ /d/, καθώς και τα ξ /ks/, ψ /ps/, τσ /ts/, τζ /dz/.

Π.χ.
την ντροπή, και όχι ΧΧ-τη ντροπή-ΧΧ
την γκολάρα, και όχι ΧΧ-τη γκολάρα-ΧΧ
μην πετάξεις, και όχι ΧΧ-μη πετάξεις-ΧΧ
την τζαζ, και όχι ΧΧ-τη τζαζ-ΧΧ.

Περισσότερα για το τελικό νι σε αναρτήσεις που θα ακολουθήσουν.

Η γενική πτώση

Φαίνεται ότι (στα ελληνικά) ο ρόλος της γενικής πτώσης, όσο περνάνε τα χρόνια, συρρικνώνεται στην κτητική της ιδιότητα. Όλο και λιγοστεύει η χρήση ρημάτων και προθέσεων που συντάσσονται με γενική, η οποία αντικαθίσταται από ρήματα και προθέσεις που συντάσσονται με αιτιατική, ή παραμένει το ίδιο ρήμα αλλάζοντας τη σύνταξή του.

Π.χ.
εξ Ελλάδος --> από την Ελλάδα
άνευ χρημάτων --> χωρίς χρήματα
εκ μέρους μου --> από το μέρος μου
απαλλάσσομαι των ευθυνών --> απαλλάσσομαι από τις ευθύνες
άπτεται θεμάτων --> αγγίζει (αναφέρεται σε) θέματα

Με άλλα λόγια, φαίνεται να γίνεται σιγά σιγά πλήρης διαχωρισμός ρόλων ανάμεσα στη γενική και την αιτιατική, με την πρώτη να υποδηλώνει αποκλειστικά κτήση και τη δεύτερη το αντικείμενο της πρότασης.

Βέβαια, αυτός ο διαχωρισμός δεν έχει ολοκληρωθεί, αφού γίνεται ακόμη αρκετή χρήση ρημάτων και προθέσεων που συντάσσονται με γενική, όπως στα παραδείγματα που αναφέρονται πιο πάνω, αλλά κατά τη γνώμη μου είναι εμφανές ότι προς εκεί οδεύουμε.

Γιατί το λέμε 'Μουντιάλ'

Είχα υποθέσει ότι ο όρος (ισπ. mundial = παγκόσμιος < λατ. mundus = κόσμος) καθιερώθηκε στα ελληνικά λόγω των τριών διαδοχικών διοργανώσεων του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου που έγιναν σε ισπανόφωνες χώρες την περίοδο 1978-1986 (1978 Αργεντινή, 1982 Ισπανία, 1986 Μεξικό). Ενδεχομένως αυτό όντως να ισχύει, αλλά σύμφωνα με έρευνα του Νίκου Σαραντάκου, όπως γράφει σε άρθρο στο μπλογκ του, ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον πραγματικά αλησμόνητο Γιάννη Διακογιάννη στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1962 που έγινε στη Χιλή, ο οποίος σε άρθρο του αναφέρθηκε στο "[...] «Μούντιαλ» [sic], όπως αποκαλούν οι Χιλιανοί το Παγκόσμιο Κύπελλο [...]".

Δεν έχω υπόψιν μου η ισπανική λέξη να χρησιμοποιείται και σε άλλες μη ισπανόφωνες χώρες. Το βέβαιο είναι πως δεν χρησιμοποιείται στις αγγλόφωνες χώρες, όπου η δισύλλαβη φράση World Cup είναι ήδη πολύ σύντομη και δεν νιώθουν την ίδια ανάγκη που νιώθουν οι ελληνόφωνοι να συντομεύσουν το πολυσύλλαβο Παγκόσμιο Κύπελλο.

Η διαχείρ-ι-ση της επιχείρ-η-σης

Ένα ορθογραφικό λάθος που βλέπει κανείς συχνά είναι το προτελευταίο φωνήεν σε θηλυκά ουσιαστικά που καταλήγουν σε -/isi/. Αντί ιώτα, βλέπουμε ήτα, ή το αντίστροφο. Ένας εύκολος τρόπος για να κρίνουμε αν θα χρησιμοποιήσουμε ιώτα ή ήτα είναι να δούμε ποια είναι η κατάληξη του αντίστοιχου ρήματος.

Όταν η κατάληξη είναι -ώ, τότε το ουσιαστικό έχει κατάληξη -ηση.
Π.χ. επιχειρ-ώ --> επιχείρ-ηση, καλ-ώ --> κλ-ήση.

Όταν η κατάληξη του ρήματος είναι -ίζω, τότε το ουσιαστικό έχει κατάληξη -ιση.
Π.χ. διαχειρ-ίζομαι --> διαχείρ-ιση, διευκριν-ίζω --> διευκρίν-ιση (ειδικά το τελευταίο, όλο και συχνότερα το συναντάμε γραμμένο [λανθασμένα] ΧΧ-διευκρινήσεις-ΧΧ).

Οι δύο πιο πάνω καταλήξεις ρημάτων (-ώ, -ίζω), δεν καλύπτουν, βέβαια, όλες τις περιπτώσεις, αλλά νομίζω τις περισσότερες. Άλλη περίπτωση που μπορώ να σκεφτώ αυτή τη στιγμή είναι τα ρήματα που τελειώνουν σε -ύω:

Π.χ. λύ(ν)ω --> λύση, δύω --> δύση.

Έναρξη

Άλλο ένα ιστολόγιο γεννιέται, για να προστεθεί στα εκατομμύρια που υπάρχουν ήδη. Άλλο ένα ιστολόγιο γεννιέται, το οποίο θα σβήσει σιωπηλά όταν το βαρεθεί ο μπλόγκερ που το γράφει. Δεν πειράζει, όσο κρατήσει.

Το Μπλαμπλά θα περιλαμβάνει μικρές παρατηρήσεις και σύντομα σχόλια που αφορούν την ελληνική γλώσσα, όπως σωστό/λάθος, ετυμολογία, προφορά, και ό,τι μου κατέβει (καμιά φορά ίσως και για μη ελληνικά θέματα - αλλά πάντοτε γλωσσικά).

Σημειώνεται ότι η έναρξη του Μπλαμπλά συμπίπτει με τη μεγαλύτερη μέρα του έτους (θερινό ηλιοστάσιο) στο βόρειο ημισφαίριο, πράγμα που σημαίνει πως από αύριο κιόλας αρχίζει η φθίνουσα πορεία.

Καλή ανάγνωση.